Футболдан Англия чемпионаты
 Premier League | |
| Құрылған жылы | 20 ақпан 1992 |
|---|---|
| Ел |
 Англия |
| Командалар саны | 20 |
| Ағымда | Манчестер Сити (7-ші титул) |
| Ұлттық кубок: |
Англия Кубогы Футболдық лига Кубогы |
| Халықаралық кубок: |
УЕФА Чемпиондар Лигасы УЕФА Еуропа Лигасы УЕФА Конференция лигасы |
| Ең табысты команда |
Манчестер Юнайтед (13 рет) (Премьер-Лига титулдары: 13 Барлық титулдары: 20) |
| Хабар таратушы арналар |
Sky Sports BT Sport(негізгі көрсетілімдер) Sky Sports BBC Sport(үзінділер) |
| Сайты | www.premierleague.com |
| 2023/2024 | |
Премьер-лига (ағылш. Premier League) — ағылшын футбол клубтарына арналған кәсіпқой футбол лигасы (сонымен қатар бұл лигада Уэльстың кейбір клубтары қатыса алады[1]). Англия футбол лигары жүйесіндегі ең жоғарғы дивизион болып табылады. Лигада 20 клуб өнер көрсетеді. Чемпионат тамыз айынан мамыр айына дейін өтеді, әрбір команда 38 ойын өткізеді. 2016 жылға дейін Barclays Премьер-лигасы (ағылш. Barclays Premier League) деп аталып келді, 2016 жылдан бері турнирдің бас демеушісі жоқ. Англиядан тысқары аймақтарда «Ағылшын Премьер-лигасы» (English Premier League) деген атау жиі қолданылады.
Турнир 1992 жылдың 20 ақпанында «Футбол ассоциациясының Премьер-лигасы» (ағылш. FA Premier League) деген атаумен құрылды. Мұндай өзгеріс Бірінші дивизионның клубтары көбірек қаржы табу мақсатында 1888 жылы құрылған Футбол лигасынан кету туралы шешім қабылдағаннан кейін орнады. Содан бері Премьер-лига әлемдегі ең танымал чемпионатқа айналды[2]. Сонымен қатар ол қазіргі таңдағы әлемдегі ең табысты футбол лигасы болып табылады: 2007/08 маусымындағы клубтардың тұрықты табысы 1,93 млрд фунтты(3,15 млрд доллар) құрады[3]. Қазіргі уақытта, УЕФА коэффициенттер кестесі бойынша, Премьер-лига мақтылығы жөнінен испандық «Ла Лигадан» кейінгі Еуропадағы екінші ұлттық чемпионат болып табылады[4].
Премьер-лига тарихында 50 түрлі клуб өнер көрсетті (48-і Англиядан және 2-і Уэльстен), алайда оның 7-і ғана чемпиондық атаққа қол жеткізді: «Манчестер Юнайтед» (13 рет), «Манчестер Сити» (7 рет), «Челси» (5 рет), «Арсенал» (3 рет), «Блэкберн Роверс» (1 рет), «Лестер Сити» (1 рет) және Ливерпуль (1 рет). Қазіргі уақытта «Манчестер Сити» клубы чемпион болып табылады. Олар 2022/23 маусымында Премьер-лигадағы өздерінің 7-ші титулына қол жеткізді.
Тарихы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Құрылу барысы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]1970-ші жылдардағы ағылшын клубтарының еврокубогтардағы жақсы табыстарына қарамастан, 1980-ші жылдардың соңына таман ағылшын футболының тоқырауы сезілді. Стадиондар нашар жағдайда болды, футболда бұзақылық күнделікті әдетке айналды, оған қоса 1985 жылғы Эйзель трагедиясынан кейін барлық ағылшын клубтары еврокубогтардан шектетілді[5].1888 жылдан бері ағылшын футболындағы ең жоғарғы дивизионы саналып келген Футбол лигасының бірінші дивизионы итальяндық Серия А мен испандық Ла Лигадан стадионға келушілер саны мен табыс дәрежесі бойынша едәуір артта қалып қойған еді, осы себептердің кесірінен кейбір алдыңғы қатарлы ағылшын футболшылары шетелге өнер көрсетуге кеткен болатын[6].Алайда 1990-шы жылдардың басында жағдай жақсы жаққа өзгере бастады: Англия құрамасы 1990 жылғы әлем чемпионатында жартылай финалға дейін жетіп, сәтті ойын көрсетті; УЕФА ағылшын клубтарын еврокубогтарға бесжылдық мерзімге дейін қатыстырмаған тыйымын 1990 жылы қайтарып алды.«Хиллсбородағы» трагедиядан кейін Тейлордың Баяндамасы жарияланды, баяндамада футбол стадиондарындағы қауіпсіздікті күшейту мақсатында бірнеше шаралар қарастырылды — ең алдымен стадиондардағы барлық трибуналарды отыруға арналған дәрежеге көшіру[7].
Телекөрсетілімдерден түсетін табыстың маңызы уақыт өткен сайын жоғарлай берді: Футбол лигасы 1986 жылғы телекөрсетілімдер үшін екіжылдық құқығын сату келісімінен 6,3 млн фунт көлемінде пайда тапса, 1988 жылғы жаңа төрт жылдық келісімшарттың табыс көлемі 44 млн фунтты құрады[8]. 1988 жылғы келіссөздер болашақта Лиганың бөлінуінің алғашқы нышаны болды: он клуб турнирден шығып, жеке «супер-лига» құру ойымен Лиганы сескендірді, алайда ақыр соңында оларды турнирде қалуға көндірді[9]. Бірақ стадиондардың жаңартылуы, келушілер саны мен билет сатылымдарынан түсетін табыс көлемінің өсуі елдің алдыңғы қатарлы клубтарының футболға келген жаңа табыс көздерінен көбірек пайда табу үшін Футбол лигасынан бөліну ойына қайтадан әкелді.
Құрылуы (1991)
[өңдеу | қайнарын өңдеу]1990/91 маусымы аяқталғаннан кейін табыс көзіне түсетін ақша көлемін ұлғайту мақсатында жаңа лига кұру туралы ұсыныс келді. 1991 жылдың 17 шілдесінде Футбол лигасының бірінші дивизионына кіретін клубтар Футбол ассоциациясының Премьер-лигасы(FA Premier League) деп аталған жаңа ұйымның негізгі қағидаларын бекітетін шартқа келісім қолын қояды[10]. Жаңадан құрылған жоғарғы дивизион Футбол ассоциациясы мен Футбол лигасынан коммерциялық тәуелсіздік алды, және телетрансляциялар үшін көрсету құқықғын сату мен спонсорлық келеісімдерді жеке өзі жүргізе алды. Мұндай өзгерістер ағылшын клубтарының дәрежесін көтеріп, олардың еврокубогтарда сәтті өнер көрсетуі мен Еуропаның алдыңғы қатарлы клубтарын жеңуге септігін тигізеді, сонымен қатар әлемнің үздік футболшыларын чемпионатқа тарттырады деп саналды. Бұлардың барлығы 1991 жылы мүмкін емес нәрсе болып көрінді[11].
1992 жылы Бірінші дивизионның барлық 22 клубы ресми түрде Футбол лигасының құрамынан шықты, ал сол жылдың 27-ші маусымында Футбол ассоциациясының Премьер-лигасы құрылды[6]. Бұл 104 жылы бойы қызмет еткен және осы кезге дейін құрамында төрт дивизионды иеленіп келген Футбол лигасының бөлінуі еді. Премьер-лига құрылғаннан кейін Футбол лигасының құрамында үш дивизион қалды. Алайда чемпионат форматы өзгерген жоқ: турнирге қатысушы командалар саны бұрынғыша Бірінші дивизиондағыдай болып қала берді(22 команда); Премьер-лига мен жаңа Бірінші дивизион арасындағы «жоғарлау мен төмендеу» ережесі бұрынғы Бірінші дивизион мен Екінші дивизионның арасындағыдай болып қала берді.
Премьер-лиганың негізін қалаған 22 клуб: «Арсенал», «Астон Вилла», «Блэкберн Роверс», «Челси», «Ковентри Сити», «Кристал Пэлас», «Эвертон», «Ипсвич Таун», «Лидс Юнайтед», «Ливерпуль», «Манчестер Сити», «Манчестер Юнайтед», «Мидлсбро», «Норвич Сити», «Ноттингем Форест», «Олдем Атлетик», «Куинз Парк Рейнджерс», «Шеффилд Юнайтед», «Шеффилд Уэнсдей», «Саутгемптон», «Тоттенхэм Хотспур» және «Уимблдон».
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ Uefa give Swansea and Cardiff European assurance (ағыл.). BBC Sport (21 March 2012).
- ↑ Campbell, Dennis United (versus Liverpool) Nations (ағыл.). The Observer (6 January 2002).
- ↑ Premier League revenues near £2bn (ағыл.). BBC (4 June 2009).
- ↑ Рейтинг УЕФА для клубных турниров (орыс.). UEFA (2017).
- ↑ 1985: English teams banned after Heysel (ағыл.). BBC News. Басты дереккөзінен мұрағатталған 15 ақпан 2012.
- ↑ a b A History of The Premier League (ағыл.). PremierLeague.com. Басты дереккөзінен мұрағатталған 15 ақпан 2012.
- ↑ The Taylor Report (ағыл.). Footballnetwork.org. Басты дереккөзінен мұрағатталған 15 ақпан 2012.
- ↑ Crawford, Gerry Fact Sheet 8: British Football on Television (ағыл.). University of Leicester Centre for the Sociology of Sport. Басты дереккөзінен мұрағатталған 15 ақпан 2012.
- ↑ The History Of The Football League (ағыл.). The Football League. Басты дереккөзінен мұрағатталған 11 сәуір 2008.
- ↑ In the matter of an agreement between the Football Association Premier League Limited and the Football Association Limited and the Football League Limited and their respective member clubs (ағыл.). HM Courts Service (2006). Басты дереккөзінен мұрағатталған 27 қыркүйек 2007.
- ↑ A history of the Premier League (ағыл.). PremierLeague.com. Басты дереккөзінен мұрағатталған 15 ақпан 2012.
